ISO 14001, bir kuruluşun çevresel performansını artırmak için oluşturulan uluslararası bir standarttır. Bu standart, çevre yönetim sistemlerinin (ÇYS) kurulması, uygulanması ve sürdürülmesi için bir çerçeve sağlar. ISO 14001, kuruluşların çevresel sorumluluklarını yerine getirmelerine ve sürdürülebilir bir çevre politikası benimsemelerine yardımcı olur. Bu makalede, ISO 14001'in temel gereksinimleri ve bu gereksinimlerin kuruluşlara sağladığı faydalar incelenecektir.
ISO 14001 NE İŞE YARAR ? ISO 14001 NEDİR ? öncelikle bu başlıklardan bahsedelim. ÇUKUROVA MARKA PATENT DANIŞMANLIK firması olarak yılların bize kazandırdığı deneyimlerimizi sizin ile paylaşmaktan gurur ve mutluluk duyuyoruz.
Bir kuruluşun faaliyetlerini içinde yürüttüğü; hava, su, toprak, doğal kaynaklar, bitki topluluğu (flora), hayvan topluluğu (fauna) ile insanları da ihtiva eden ortam ve bunun arasındaki ilişkiye "çevre" denilmektedir. İnsanın içinde bulunduğu ve birlikte yaşadığı bu çevrenin, gelişen teknoloji ve sanayi sonucunda giderek yok olduğu göz ardı edilemez bir gerçektir. Artan dünya nüfusu, teknolojinin baş döndürücü gelişim ve ilerleme hızı, yaşam alanlarındaki daralma, doğal çevrenin tahribatı, gürültü, hatalı uygulamalar, bilgi eksikliği ve eklenebilecek birçok nedenle çevre kirliliği, son yıllarda insan yaşamını ve yaşam kalitesini tehdit eden en önemli sorunlardan birisidir.
20 inci yüzyılın ikinci yarısından itibaren insanlığı tehdit eden problemlerden birisi haline gelen çevre sorunları ve kirliliği, sanayileşmenin sonucunda iyice hissedilir hale gelmiştir. Önceleri sadece kirlenme olarak algılanan ve uluslararası boyut kazanmadan yerel özellik taşıyan çevre sorunları, gün geçtikçe hızla çoğalmış, yerellikten kurtulup tüm dünyanın sorunu olmuştur. İşte bu noktada insanlığın çevreye verdiği zararı azaltmak için çevre standartları, çevreye yönelik ulusal ve uluslararası yasal mevzuatlar uygulamaya alınmıştır. Bu kapsamda çevrenin korunmasına yönelik olarak Uluslararası Standartlar Organizasyonu (ISO) tarafından yayımlanan standart serisine ISO 14000 serisi denilmektedir. ISO 14000 serisi standartları, özünde, doğal kaynak kullanımının azaltılması, toprağa, suya, havaya verilen zararların minimum düzeye indirilmesini amaçlayan standartlar bütünüdür. Bunu da çevre performansının izlenmesi ve sürekli iyileştirilmesi temeline dayandırmakta ve çevre faktörlerine ilişkin olarak ilgili mevzuat ve kanunlar tarafından tanımlanmış koşullara uymayı şart koşmaktadır.ISO 14000 serisi içinde belgelendirilmesi yapılan standart ISO 14001 Standardı'dır. ISO 14001, ürünün hammaddeden başlayarak müşteriye sunulmasına kadar olan süreçte çevresel faktörlerin belirlenmesi ve bu faktörlerin gerekli önlemler ile kontrol altına alınarak çevreye verilen zararın en aza indirilmesi için kılavuzluk yapan bir standarttır. ISO 14001, işletmelerin çevreye verdikleri veya verebilecekleri zararların sistematik bir şekilde azaltılması, mümkün olduğu durumlarda ortadan kaldırılması için geliştirilen bir yönetim sistemidir
ISO 14001 Çevre Yönetim Sistemi Standardı ve ilgili standartlar serisi, hazırlanışı itibarı ile tüm ülkelerde yürürlükte olan çevre yasaları ve uygulamaya yönelik yönetmelikler ile uyumlu bir yapıda olduğundan, uygulamalar genel olarak mevzuat şartlarının getirdiği yükümlülüklerin karşılanması ile paralellik gösterir ve uygulamalarının bir sistem dahilinde gerçekleştiriilmesi için zemin oluşturur.
Sonuç olarak;
ISO 14001 Standardı, çevreye verilen zararın en aza indirilmesi için oluşturulmuş bir standarttır.
ISO 14001 uygulamaları, genel olarak mevzuat yükümlülüklerin karşılanması ile paralellik gösterir.
ISO 14001, bir ürün standardı değildir, ne üretildiği ile değil nasıl üretildiği ile ilgilenir.
Sektör ve ölçek gözetmeksizin her işletmeye uygulanabilen ve gönüllük esasına dayalı bir yönetim sistemidir.
ISO 14001 Çevre Yönetim Sistemi Standardı, uluslararası ve ulusal piyasada kendine saygın bir yer tutmak isteyen kuruluşlar için neredeyse bir ürün ve hizmet pasaportu gibi algılanmaya başlamıştır. Standardı, başta endüstriyel kuruluşlar ve kamu kuruluşları olmak üzere, ürün ve hizmet sağlayan tüm kuruluşlar ve üreticiler uygulayabilir.
ISO 14001:2015 belgesini almak için ilk önce yasal şartların firma tarafından yerine getirilmesi gerekmektedir. Bu şartlardan en başında gereken belgeler; vergi levhası, oda kayıt belgesi, sicil gazetesi, imza beyanları olmalıdır. Yasal şartların yerine getirilmesi ISO 14001’de ilk maddedir. Bu şartları sağladıktan sonra firma ISO 14001:2015 standardı içinde geçen gereklilikleri yerine getirmelidir. Bu gereklilik genelde danışman bir firmadan yardım alınarak yapılır. Ancak kendi bünyesinde yönetim sistemleri uzmanı ve uzmanları bulunduran firma veya kurumlar danışmana ihtiyaç duymadan şartları sağlayabilirler
ISO 14001:2015 Belgesi alınması sistemin kurulmasına bağlı olarak süresi değişkenlik gösterebilir. Firma ISO 14001:2015 sistemini kurup uygulamaları yapılmalıdır. Sonrasında sistem için denetim yapılır. Denetim sonucunda çıkan minör veya majör hatalar varsa giderilir. Giderildikten sonra belge alınır. Genel olarak Sistemin başlangıcından itibaren 2-3 aylık bir sürede ISO 14001:2015 belgesi alınabilir
ISO 14001:2015 için akreditasyonun anlamı, yetkili bir kuruluşun, ISO 14001:2015 belgesi vermek için yeterli şartları sağlayan kurumlara yetki verilmesidir. Örnek olarak yetkili bir kuruluş olan Türk Akreditasyon Kurumu kısa adıyla Türkak, ISO 14001:2015 belgesini vermeye herhangi bir belgelendirme kuruluşuna yetki vermesidir. Böylece bu kuruluş Türkak’tan aldığı yetki ile Türkak akrediteli ISO 14001:2015 belgesi verebilir. Buna benzer şekilde firmalar diğer yabancı ülkelerin Akreditasyon kurumları tarafından belge vermek için yetki alabilirler. Örneğin Türkaktan ISO 14001:2015 belgesi için yetki alan firma aynı zamanda İngiltere Akreditasyon Kurumundan da (Ukas) yetki alabilir. Böylece hem Türkak Akrediteli hem de Ukas akrediteli ISO 14001:2015 belgesi verebilir. Belgelerin geçerliliği aynıdır birinin diğerinden farkı yoktur.
KOSGEB, yani küçük ve orta boylu işletmeleri destekleme ve geliştirme başkanlığı, sanayi bakanlığına bağlı bir kurum olup kobilere belirli şartlarda destek vermektedir. Bunun için en önemli kıstas firmanın KOBİ sıfatını taşıyor olmasıdır. Bunun için yıllık cirosu 40 milyon TL’nin altında ve 250’den az çalışanı olan firmalar bu kapsama girmektedir. KOSGEB’in genel destek kapsamında bulunan Belgelendirme Desteği ile Türkak akrediteli belge alan firmalar ISO 14001:2015 belgesi için 2500 TL’ye kadar hibe desteği alabilirler.
ISO 14001:2015 belgesi almak için gerekli olan belgeler, vergi levhası, oda kayıt belgesi, imza beyanı ve sicil gazetesidir.
Kamu ihale kurumundan; 27911 KAMU İHALE GENEL TEBLİĞİNDE DEĞİŞİKLİK YAPILMASINA DAİR TEBLİĞ’in 17. Maddesinde ;
MADDE 17 – Aynı Tebliğe 56.8. maddesinden sonra gelmek üzere aşağıdaki maddeler eklenmiştir.
56.10. Özel imalat süreci gerektiren mal alımı ihalelerinde, kalite yönetim sistem belgesi ve çevre yönetim sistem belgesine yönelik düzenleme yapılması durumunda, bu belgeyi/belgeleri düzenleyecek belgelendirme kuruluşlarına ilişkin olarak tip idari şartnamelerin/tip ön yeterlik şartnamesinin dipnotunda yer alan metne yer verilecektir. Bu belgelerin, Türk Akreditasyon Kurumu tarafından akredite edilen belgelendirme kuruluşları veya Uluslararası Akreditasyon Forumu Karşılıklı Tanınma Antlaşmasında yer alan ulusal akreditasyon kurumlarınca akredite edilmiş belgelendirme kuruluşları tarafından düzenlenmesi zorunludu
Buna göre ihalelerde özel imalat süreci gerektiren malların alımında ihaleyi yapan kamu kurumu tarafından ISO 14001:2015 belgesi istenebilir.
ISO 14001:2015 belgesi almak için hazırlanması gereken dokümanlar standartta belirtilen maddelere göre oluşmaktadır. Standart maddeleri için geçen “dökümante etmelidir”, “kayıt oluşturmalıdır” kelimelerinin geçtiği yerler hangi dokümanların ve kayıtların zorunlu olduğunu göstermektedir. ISO 14001:2015 için hazırlanması zorunlu dokümanlar şunlardır;
Kapsamın açık bir şekilde belirtilip yazılı hale getirilmesi (Madde: 4.3 )
KYS proseslerinin işletilmesini desteklemek için gerekli dokümante edilmiş bilgi (Madde:4.4)
Kalite politikası (Madde:5.2)
Kalite hedefleri (Madde:6.2)
KYS'nin etkili işletilmesi için gerekli dokümante edilmiş bilgi (Madde:7.5)
ISO 14001:2015 belgesini almak için standartta belirtilen şartlar kapsamında Zorunlu dokümanlar hazırlanmalı, kayıtlar oluşturulmalıdır. Bu kayıt ve dokümanlar işletmede bulunan bütün bölümleri kapsar. Bu temelle bağlı bir ISO 14001:2015 sistemi kurulmalıdır. Bu sistemin kurulması için standart, bir kalite yönetim temsilcisi bulundurma zorunluluğu istememektedir. Ancak sistemin daha sağlıklı yürütülmesi için firma kendi isteğine bağlı olarak bir kalite yönetim temsilcisi bulundurabilir. Bu temsilcinin bulunması diğer bölümlerin bu sistemin hazırlanması ve yürütülmesi konusundaki sorumluluğunu ortadan kaldırmaz. Kısaca ISO 14001:2015 kalite yönetim sistemi işletme veya kurumda bulunan; kalite kontrol, üretim, insan kaynakları, yönetim, bakım, operasyon, satış-pazarlama, sevkiyat, depo..vb bütün bölümlerin katılımıyla yürütülmesi gereken bir süreçtir.
